Các dự báo toàn cầu cho thấy, sự sụt giảm hơn 10% về khối lượng cá có thể khai thác ở nhiều khu vực trên thế giới vào khoảng năm 2050, nhất là trong kịch bản phát thải cao. Đến cuối thế kỷ này, theo kịch bản phát thải cao, sự nóng lên toàn cầu dự đoán sẽ ở mức tăng 3 – 40C, mức giảm về khối lượng cá có thể khai thác sẽ trở nên trầm trọng hơn ở mức hơn 30%, và thậm chí còn cao hơn nữa ở 48 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Ngược lại, theo kịch bản phát thải thấp, với sự nóng lên toàn cầu dự đoán ở mức 1,5 – 20C, khối lượng cá có thể khai thác sẽ ổn định giữa mức không thay đổi và giảm 10%, hoặc ít hơn ở 178 quốc gia và vùng lãnh thổ vào cuối thế kỷ.
Đáng lưu ý, sự sụt giảm nghiêm trọng sẽ diễn ra ở các quốc gia có sản lượng cá hàng đầu, và tình hình càng trở nên tồi tệ hơn vào cuối thế kỷ theo kịch bản phát thải cao, chẳng hạn như giảm 37,3% đối với Peru và 30,9% đối với vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc. Tuy nhiên, khối lượng cá có thể khai thác sẽ ở mức ổn định trong kịch bản phát thải thấp.
Ông Manuel Barange, Trợ lý Tổng giám đốc FAO, đã nhấn mạnh rằng biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động tiềm tàng và ngày càng gia tăng đối với hệ sinh thái biển và nghề cá trên toàn cầu. Ông chỉ ra rằng sự gia tăng nhiệt độ đại dương, axit hóa và các hiện tượng thời tiết cực đoan đang làm thay đổi môi trường sống của các loài cá và sinh vật biển khác. Những thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến sự phân bố và số lượng của các loài cá mà còn tác động đến cấu trúc và chức năng của toàn bộ hệ sinh thái biển. Ông Barange cũng cảnh báo rằng những bất ổn liên quan đến biến đổi khí hậu có thể làm gia tăng căng thẳng đối với các cộng đồng phụ thuộc vào nghề cá, đặc biệt là ở các khu vực ven biển và các nước đang phát triển. Những cộng đồng này thường có ít khả năng thích ứng và đối phó với những biến đổi này, làm gia tăng nguy cơ mất an ninh lương thực và nghèo đói. Ngoài ra, ông cũng rất quan tâm đến sự cần thiết của việc thực hiện các biện pháp quản lý bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu trong ngành nghề cá và nuôi trồng thủy sản. Điều này bao gồm việc phát triển các chính sách và chiến lược dựa trên khoa học, tăng cường hợp tác quốc tế, và hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Ông Barange kêu gọi cộng đồng quốc tế hành động ngay để giảm thiểu và thích ứng với những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đối với hệ sinh thái biển và nghề cá, nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên quan trọng này cho các thế hệ tương lai. Nhấn mạnh việc hiểu được các tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu đối với hệ sinh thái biển và nghề cá, cũng như những bất ổn liên quan, là rất quan trọng để thiết kế các chương trình thích ứng ở quy mô phù hợp.
“Lượng khí thải thấp hơn làm giảm đáng kể tổn thất về khối lượng cá vào cuối thế kỷ này ở hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ so với kịch bản phát thải cao. Điều này nêu bật lợi ích của các biện pháp giảm thiểu biến đổi khí hậu đối với nghề cá và nuôi trồng thủy sản,” ông Barange nói thêm.
So sánh những tổn thất dự kiến theo cả hai kịch bản vào cuối thế kỷ này cho thấy, việc giảm lượng khí thải sẽ mang lại lợi ích rõ rệt cho hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm cả các quốc gia đảo nhỏ đang phát triển (SIDS) - nơi người dân chủ yếu dựa vào nghề cá để lấy lương thực và thu nhập, đồng thời đây cũng là nơi có rủi ro sinh thái và kinh tế, xã hội do biến đổi khí hậu gây ra cao nhất.
FAO cũng đề xuất các biện pháp ứng phó như cải thiện quản lý nghề cá, áp dụng các phương pháp nuôi trồng thủy sản bền vững, và tăng cường hợp tác quốc tế để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Đồng thời, báo cáo cũng khuyến khích các quốc gia đầu tư vào nghiên cứu khoa học và công nghệ để dự báo và ứng phó kịp thời với các thay đổi trong hệ sinh thái biển. Tại Việt Nam, một số địa phương đã bắt đầu triển khai các mô hình nuôi trồng thủy sản thích ứng với biến đổi khí hậu. Chẳng hạn, các hệ thống nuôi trồng thủy sản tuần hoàn (RAS) đang được áp dụng để giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên và giảm thiểu tác động từ môi trường bên ngoài.
FAO khuyến cáo các quốc gia cần xây dựng và triển khai các kế hoạch hành động quốc gia về biến đổi khí hậu và thủy sản, bao gồm các biện pháp thích ứng và giảm nhẹ rủi ro. Đặc biệt, cần thúc đẩy hợp tác quốc tế để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và công nghệ nhằm đối phó hiệu quả với những thách thức mà biến đổi khí hậu đặt ra.
Báo cáo của FAO là một lời cảnh tỉnh về những thách thức lớn mà ngành thủy sản đang phải đối mặt do biến đổi khí hậu. Để bảo vệ nguồn lợi thủy sản và đảm bảo sinh kế cho hàng triệu người phụ thuộc vào ngành này, các quốc gia cần hành động khẩn trương và quyết liệt hơn trong việc thích ứng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.
Hải Đăng